De vernieuwde zorgsite als intergenerationele bouwblok

Het project is één van de bouwprojecten die kaderen binnen het masterplan 'De echo's van de Schelde', dat OFFICEU opmaakte in samenwerking met Atelier Horizon voor de Scheldekaaien en aanpalende omgeving in Sint-Amands, na het winnend wedstrijdontwerp voor de Open Oproep OO3710.

Het masterplan voorziet in een transformatie van de volledige 'zorgsite', waar zich naast het woonzorgcentrum ook een lagere school en kleuterschool, service-flats en sociale woningen bevinden, met de ‘dorpsroute’ als structurerende as voor zacht verkeer waaraan de verschillende gebouwen worden gekoppeld. Het hele overmaatse bouwblok wordt hierdoor permeabel gemaakt voor wandelaars en fietsers, en autoverkeer wordt ingeperkt tot een aantal randparkings. Er ontstaat zo een aangename en groene parkruimte die de verschillende gebouwen verbindt en waar jong en oud elkaar op een veilige manier kunnen ontmoeten.

Een nieuw hoofdstuk voor het voormalig godshuis

Het godshuis, vastgesteld bouwkundig erfgoed uit 1875, wordt ontdaan van verschillende laag-kwalitatieve bijgebouwtjes die in de loop der tijd tegen dit bouwkundig erfgoed werden aangebouwd. Op die manier wordt het godshuis, als belangrijk beeldbepalend element voor de buurt, in ere hersteld, waarbij het een belangrijke nieuwe functie krijgt.

Een nieuwbouwvolume, met een expressieve dakvorm, vormt de verbinding tussen het godshuis en het woonzorgcentrum. Hier, in het hart van het project, wordt een polyvalente ruimte ingericht, gelinkt aan het centraal onthaal, gemeentelijke dienstverlening en het bibpunt in het godshuis, aan de cafetaria van het woonzorgcentrum, maar ook aan twee binnentuinen die zich nestelen in de oksels van de verschillende gebouwen.

De verschillende binnen- en buitenruimtes vloeien in elkaar over en vormen zo een eenheid, waardoor de kans op ontmoeten zo groot mogelijk wordt. Verschillende deelruimtes worden evenwel op zachte manier gedefinieerd, waardoor meervoudig ruimtegebruik wordt gestimuleerd. Een duidelijke circulatie-as maakt het geheel leesbaar voor de bezoeker, en rijgt de verschillende deelruimtes op vanzelfsprekende wijze aan elkaar.

Een nieuwe duidelijk leesbare structuur

Verschillende generaties en doelgroepen samenbrengen is het basisuitgangspunt voor deze nieuwe gemeentelijke hub voor Sint-Amands. Verschillende (deel-) ruimtes en functies worden met elkaar in verbinding gebracht, overlappen of lopen in elkaar over.

Een duidelijk leesbare structuur is hierbij cruciaal. Een nieuwe centrale as wordt daarom toegevoegd aan dit complex van verschillende gebouwen en buitenruimtes, waarbij de verschillende publieke ruimtes - het voorplein, de polyvalente zaal, de leestuin, de cafétaria en het buurtplein met petanquebanen - er rechtstreeks gelinkt aan worden gelinkt. Haaks op de centrale as leiden twee secundaire assen de bezoeker verder binnen in het Godshuis en het woonzorgcentrum.

Op de twee kruispunten van de assen krijgen het centraal onthaal en de toog een prominente plek. Ze stroomlijnen de overgang van de meer publieke naar meer de private functies. Het centraal onthaal fungeert hierbij als het belangrijkste infopunt in het gebouw, dat onmiddellijk zichtbaar en toegankelijk is voor de bezoeker.

De polyvalente ruimte als hart van de gebouwencluster

De middenvleugel van het godshuis, met een nieuwe uitbreiding die de verbinding maakt met het woonzorgcentrum, is opgevat als één doorlopende ruimte. Het is een open en flexibel te gebruiken ruimte die de verschillende functies met elkaar verbindt. Deze polyvalente ruimte, in het hart van het complex, schept de mogelijkheid om alle gebruikers en bewoners samen te brengen en zo ontmoeting en interactie te stimuleren. De expressieve dakvorm van het nieuwbouwvolume definieert op zachte wijze verschillende zones in de polyvalente ruimte, zonder de ruimte fysiek op te delen. Op deze manier wordt meervoudig ruimtegebruik gestimuleerd.

Open versus gesloten : flexibiliteit en veiligheid gaan hand in hand

Wanneer zoveel verschillende functies samenkomen, is het zeer belangrijk om voldoende aandacht te besteden aan zowel een juist evenwicht tussen openheid en voldoende privacy voor de verschillende gebruikers, als aan veiligheid voor alle gebruikers - ook de meer kwetsbare. Flexibiliteit in afsluitbaarheid van de verschillende delen van de gebouwencluster zorgt ervoor dat de verschillende programma-onderdelen ook onafhankelijk van elkaar kunnen functioneren, en wanneer nodig kunnen afgesloten worden.

Twee intieme tuinen voor een intense relatie met het groen

Tussen het nieuwbouwvolume van het lokaal dienstencentrum en de gesloten afdeling voor demente patiënten van het woonzorgcentrum, wordt een intieme tuin aangelegd: de 'tuin van de zintuigen'. Er wordt ingezet op zit- en kleine wandelmogelijkheden voor deze heel specifieke doelgroep van bewoners, met bijzondere aandacht voor comfortabele materialen en meubilair, maar evenzeer voor schaduw, kleuren, geuren en texturen. Door in te zetten op een plantenpalet waar de bewoners naar kunnen kijken, aan kunnen voelen en ruiken, zullen de seizoenen onderdeel uitmaken van het dagelijks ritme van de bewoners. Aan de andere zijde van de polyvalente ruimte van het lokaal dienstencentrum en bibpunt, wordt een gezellige leestuin ingericht, in rechtstreekse relatie met de polyvalente ruimte.

Architectuur in relatie tot de buitenruimtes

De architectuur van het nieuwbouwvolume dat tussen het godshuis en het woonzorgcentrum wordt geplaatst, bepaalt mee de relatie tot deze twee zeer verschillende tuinen. Een diepe kastenwand met bovenlichten is zowel een functioneel element voor het lokaal dienstencentrum als een privacybuffer naar de tuin van de zintuigen en brengt aangenaam noorderlicht in de polyvalente ruimte. De beglaasde gevel richting de leestuin maakt dat binnen en buiten zowel visueel als fysiek in elkaar overlopen, waardoor van overal in het project een intense relatie ontstaat met het groen.