De positie van de kerk binnen Ruisbroek

Op het einde van de 19de eeuw heeft de bestaande Romaanse kerk plaats geruimd voor de huidige oost- west georiënteerde kerk, parallel aan de Stationsstraat. De nieuwe kerk is echter niet in verhouding tot het plein waarop ze staat, en ze vormt een echte barrière die de pleinruimte opdeelt in een noord- en een zuidzijde. De oost- en westzijde van het plein blijven onbestemd achter.

Door de schaal en inplanting van de kerk zijn de hoeken van het gebouw heel aanwezig en beeldbepalend. Momenteel krijg je het gevoel te ‘botsen’ op de hoeken van de kerk. Dit versterkt het barrièregevoel, en nodigt niet meteen uit tot een verdere ontdekking van het plein.

Het ontwerp zet daarom volop in op het vergroten van de doorwaadbaarheid van de kerk en het kerkplein, zodat de pleinruimte als één grote ruimte kan worden ervaren, zonder voor- of achterzijde. De hoeken worden geactiveerd, als poorten die uitnodigen tot een verdere ontdekking van het nieuwe centrumplein en de kerk. In plaats van een gesloten volume wordt het kerkgebouw een uitnodigende plek als integraal onderdeel van de publieke ruimte.

Een centrumplek voor alle Ruisbroekenaren

Er ontstaat een luchtig en duidelijk leesbaar geheel, waarbij de kerk niet langer een begrenzing vormt, maar doorwaadbaar is en zichtbaar opgeladen wordt. Het volledige kerkplein wordt hierbij geactiveerd, van gevel tot gevel. De pleinruimte wordt zo gemaximaliseerd terwijl de kerk zich opent naar de wijk en opnieuw een centrale ontmoetingsplek wordt voor Ruisbroek.

De gesloten hoeken transformeren tot open en actieve hoeken, die uitnodigen tot ontdekking en beleving van het project. De opdeling van het kerkplein in een noord- en zuidzijde verdwijnt, en het wordt mogelijk om het plein als één geheel te beschouwen en te gebruiken.

Mentale opdeling van het kerkgebouw

Het programma voorziet in een verregaande multifunctionaliteit voor een meervoudig en gedeeld ruimtegebruik. Dit vraagt een grote leesbaarheid en een heldere functionele indeling. Het kerkgebouw wordt daarom functioneel opgesplitst in drie duidelijk te onderscheiden onderdelen: de kerktoren als veelzijdige landmark, het kerkschip als polyvalente ruimte en het koor voor de verkleinde kerk en de brasserie. Dit verkleint niet enkel gevoelsmatig de schaal van het gebouw, maar maakt het ook doorwaadbaar.

Narthex en onthaal als verbindende ruimte

Om de verschillende functies te verbinden, zowel onderling als met de omgeving, introduceren we een vernieuwde interpretatie van het historische narthex en doksaal. Deze zullen het meervoudig ruimtegebruik faciliteren en instaan voor een goed thermisch en akoestisch comfort. Ze vormen tevens een vanzelfsprekende ‘overloopruimte’ voor de verschillende functies.

De polyvalente zaal in het kerkschip

De polyvalente ruimte krijgt logischerwijze zijn plek in het kerkschip. De zijbeuken maken integraal onderdeel uit van het kerkschip en kunnen dan ook geen afgesloten functie verdragen. We kiezen er daarom ook voor om het volledige schip als één open ruimte te behouden. Een belangrijk element voor de eigenheid van de kerk is immers de impressionante symmetrische ruimtelijkheid van het kerkschip.

De polyvalente ruimte heeft een uitgesproken vierkantig grondplan, waarvan alle vier de zijden worden opengemaakt. Elk van deze zijden is evenwaardig, wat niet enkel een uitermate flexibel gebruik mogelijk maakt, maar tevens een alzijdige relatie met de omgeving en de andere functies verzekert.

Verkleinde kerk en brasserie in het kerkkoor

De immense hoogte van het kerkkoor wordt naar meer menselijke verhoudingen herschaald door een houten tussenvloer toe te voegen. De verkleinde kerk wordt op de verdieping ondergebracht, waardoor ze aanvoelt als een kloosterkapel. Licht verheven boven het hectische dagelijkse leven, is de verkleinde kerk een open en lichtrijke plek voor meditatie, bezinning en spiritualiteit.

De brasserie wordt gepositioneerd op de benedenverdieping van het koor. Deze plek, aan de ‘stedelijke hoek’ van het plein, is gekozen omwille van de sterke link met het dorp, de grote zichtbaarheid en het unieke karakter van de ruimtes die ingezet worden voor de brasserie: het intieme koor, de voormalige sacristie of de zijkapel die transformeert naar een open keuken. We openen de zeer gesloten bestaande sacristie met een grote raampartij die de hoek omplooit. Hierdoor blijven de monumentaliteit en globale symmetrie van de oostzijde van het kerkgebouw behouden, maar voegen we tegelijkertijd een zeer lichtrijke en unieke plek toe aan het gebouw.

De brasserie krijgt zo twee verschillende sferen. Enerzijds is er het gedeelte in het koor, met een meer ingetogen sfeer in directe link met de immense ruimtelijke beleving van het kerkgebouw. Anderzijds is er het gedeelte in de voormalige sacristie, in zeer open relatie met het plein en de dorpskern van Ruisbroek, zichtbaar en uitnodigend, uniek en aangenaam.

Omkeerbaarheid

De huidige herbestemming van het kerkgebouw beschouwen we niet als eindstadium voor het kerkgebouw. We voegen enkel toe wat nodig is, zonder toekomstige functiewijzigingen te hypothekeren. Twee grote ingrepen structureren het project: de toevoeging van een nieuwe houten tussenvloer in het koor en het openmaken van de gevels, tussen de structurele penanten in.