sijs
Duurzaam pilootproject voor cohousing met 12 wooneenheden en gemeenschappelijke functies
Het duurzame pilootproject Cohousing De Sijs is gelegen aan de rand van de Leuvense binnenstad. Het betreft twee woongebouwen met elk 6 compacte BEN-wooneenheden, aangevuld met een diversiteit aan collectieve ruimtes die hun plek krijgen in een herbestemd waardevol hoekgebouw uit de 18e eeuw. Na een open ontwerpwedstrijd werd OFFICEU architects for urbanity aangeduid als laureaat omwille van de kwaliteit van het ontwerp, de innovatieve oplossingen voor privacy en collectiviteit, de uitgebreide aandacht voor de context, de integratie van het project binnen de wijk en de bijzondere aandacht voor een globale duurzaamheid. Het project werd in 2022 bekroond met de Dezeen Award publieksprijs.
- locatie Leuven ·
- opdrachtgever cohousinggroep De Sijs ·
- oppervlakte 1.457 m2 ·
- status voltooid ·
- periode 2015 - 2020
- · stabiliteit ORCA
- · technieken Studie10
- · EPB Advice for All
- · akoestiek De Fonseca
- · veiligheid All Plan
sijs
Duurzaam pilootproject voor cohousing met 12 wooneenheden en gemeenschappelijke functies
Het duurzame pilootproject Cohousing De Sijs is gelegen aan de rand van de Leuvense binnenstad. Het betreft twee woongebouwen met elk 6 compacte BEN-wooneenheden, aangevuld met een diversiteit aan collectieve ruimtes die hun plek krijgen in een herbestemd waardevol hoekgebouw uit de 18e eeuw. Na een open ontwerpwedstrijd werd OFFICEU architects for urbanity aangeduid als laureaat omwille van de kwaliteit van het ontwerp, de innovatieve oplossingen voor privacy en collectiviteit, de uitgebreide aandacht voor de context, de integratie van het project binnen de wijk en de bijzondere aandacht voor een globale duurzaamheid. Het project werd in 2022 bekroond met de Dezeen Award publieksprijs.
- locatie Leuven ·
- opdrachtgever cohousinggroep De Sijs ·
- oppervlakte 1.457 m2 ·
- status voltooid ·
- periode 2015 - 2020
- · stabiliteit ORCA
- · technieken Studie10
- · EPB Advice for All
- · akoestiek De Fonseca
- · veiligheid All Plan
In interactie met een heterogene context
De projectsite bevindt zich in de vallei van de Molenbeek, in een zeer heterogeen weefsel, en op de kruising van een aantal beeldbepalende lineaire ruimtelijke structuren: de groene vallei van de Molenbeek met de vijvers van de Abdij van Park, de groene verhoogde spoorwegbedding, en de Geldenaaksebaan met zijn aaneengesloten bebouwing als stedelijke as. Het project gaat met elk van deze structuren in interactie, en wordt een ruimtelijk zwaartepunt in de wijk. De gebouwvolumes worden zo afgestemd op de bebouwde omgeving, waarbij het woongebouw aan de Geldenaaksebaan zich wat meer opricht en in relatie treedt met de spoorwegtalud en de markante pachterswoning aan de overzijde van de spoorlijn. Private balkons en een collectieve tuin openen zich dan weer naar de groene structuren van de spoorwegtalud en de beekvallei. Weloverwogen doorzichten zorgen voor een boeiende beleving.
Ontmoeting en verbondenheid met de buurt
Drie afzonderlijke gebouwvolumes worden verbonden door een L-vormige circulatie-as waarlangs de toegangen tot de woningen zich bevinden. Het oude gebouw ‘De Sijs’, een beschermde woning met cafetaria uit de 18de eeuw - centraal op de circulatie-as - wordt het kloppend hart van het cohousingproject, het uitnodigend gezicht naar de buurt, en opnieuw een sociaal zwaartepunt in de wijk. De woningen zijn toegankelijk via een buitencirculatie aan de straatzijde, op een licht verhoogde sokkel - zichtbaar vanaf de straat, maar via een groenscherm toch ook gebufferd van het hectische leven. Hierdoor ontstaat er een gestapelde voortuinstrook en is er een maximaal contact met de straat.
De collectieve leefruimtes in het hoekgebouw - een keuken met eetruimte, een salon, een logeerkamer met badkamer, een studeer- en coworkingruimte, een wassalon en een atelier - zijn telkens gelinkt aan deze circulatie-as, hebben een grote ruimtelijkheid en richten zich naar de openbare ruimte of de gemeenschappelijke tuin, al naargelang de functie van de ruimte. Hierdoor wordt de kans op ontmoeten tussen de bewoners onderling en tussen de bewoners en de wijk zo groot mogelijk, en wordt de collectiviteit, als vorm van sociale duurzaamheid, versterkt. Er werd sterk gezocht naar een uitgekiende balans tussen inspirerende ontmoetingsmogelijkheden, gedeelde ruimtes en private geborgenheid.
Een veelheid aan kwalitatieve buitenruimtes
Het hoeft niet herhaald te worden hoe belangrijk kwalitatieve buitenruimte is voor een hoge levenskwaliteit. Er is daarom ook een grote verscheidenheid aan (collectieve) buitenruimtes voorzien. Een collectieve wilde tuin wordt via een genereuze trappenpartij verbonden met een semi-publiek plein, dat de link vormt tussen het project en de buurt, en aan het gemeenschappelijke hoekgebouw en de circulatie-as gelegen is. Dankzij een natuurlijk hoogteverschil van anderhalve meter tussen het hoogste en het laagste punt van de site, kan de parkeerruimte toegankelijk gemaakt worden vanaf de tuin en multifunctioneel ingezet worden, bijvoorbeeld als een overdekte collectieve buitenruimte. De uitgegraven grond wordt gebruikt om de bestaande topografie te versterken in de tuin, wat ons toelaat verschillende zones te definiëren, het landschap te activeren en privacyproblemen op te lossen.
De private woning als basisbouwsteen
De woningen vormen het private rustpunt van de bewoner. Vanuit de specifieke behoeften van de bewoners werd de wooneenheid als basisbouwsteen genomen, waarin een evenwicht tussen voldoende generaliteit, genereuze specificiteit en architecturale eenheid werd voorzien. Alle woningen zijn minstens dubbel georiënteerd en beschikken elk over een eigen private buitenruimte aan de rustige en zonnige tuinzijde. De leefruimte van de woning is telkens aan de tuinzijde gelegen, de slaapkamers aan de straatzijde. Alle woningen hebben hun toegang aan de gemeenschappelijke buitencirculatie om de onderlinge verbondenheid, sociaal ontmoeten en de toe-eigening van de plek door de bewoners te bevorderen. De positionering van beide woongebouwen garandeert de privacy van de bewoners. Zo is er bijvoorbeeld geen rechtstreekse onderlinge inkijk tussen de slaapkamers of vanuit de gemeenschappelijke ruimtes.
Participatie en integratie van aanwezige dynamieken
Een cohousingproject is in vele opzichten anders dan een standaard groepswoningproject. De collectieve en persoonlijke belangen moeten op elk moment hand in hand kunnen gaan. Het ontwerpproces vormde dan ook een doorgedreven participatief project, waarbij de inbreng van de bouwheergroep van groot belang was. Het ontwerptraject werd een proces van co-design, van en voor de bewoners, maar met een sterke regie en kwaliteitsbewaking door de architecten.
Omkeerbaarheid en duurzaam materiaalgebruik
Er is een zekere mate van technische omkeerbaarheid voorzien. Zo zijn de woongebouwen opgebouwd uit een skelet van houten balken en kolommen, gevuld met cellulose-isolatie, en voorzien van lichte wanden in gipsvezelbeplating, die een eenvoudige aanpassing of demontage mogelijk maken. De ventilatiekanalen werden in het zicht geplaatst, wat ze gemakkelijk bereikbaar en aanpasbaar maakt. Het systeem voor de houten structuur is ontworpen als een volledig demonteerbaar systeem van houten kolommen en balken (Structurez). Sommige van de binnenwanden werden voorzien van leempleister, wat een veel duurzamer materiaal is dan gipspleister. Enkel de gevels en de woningscheidende wanden vormen de dragende wanden van de woongebouwen. Hierdoor kunnen de woningen zeer flexibel ingedeeld worden en zijn ze eenvoudig aanpasbaar voor toekomstige wijzigende woon- en leefbehoeftes.
Innovatief en circulair materiaalgebruik
De gevels van de woongebouwen zijn bekleed met kurkplaten, een in België ongekend maar zeer veelzijdig materiaal. De kurkplaten worden bekomen door het onder waterdamp persen van kurkkorrels van mindere kwaliteit en overschotten van de kurkwinning voor hoogwaardige toepassingen (flessenkurk, ...). Het materiaal is uitermate resistent tegen water, is ademend, heeft een goede thermische isolatiewaarde en rot niet. Door zijn hogere dichtheid isoleert het beter tegen geluid en beschermt het beter tegen oververhitting dan een traditionele lichte gevelbekleding. Doordat het een natuurlijk product is, heeft het een heterogeen uitzicht dat na verloop van tijd lichter wordt en vergrijst, vergelijkbaar met een houten gevelbekleding. Langs de circulatiezones werden begroeibare schermen voorzien, die een groene buffer creëren tussen de private woningen en de drukkere straat.
Globale duurzaamheid
Het project is een pilootproject van de stad Leuven voor vernieuwend en duurzaam wonen en bouwen. Het behaalt een score “very good” op de Vlaamse Maatstaf voor Duurzaam Wonen en Bouwen (de Vlaamse tegenhanger van BREEAM). Een globale duurzaamheid over 10 thema’s wordt hierin vooropgesteld. De wooneenheden zijn allen bijna energieneutrale woningen (BEN). Eén van de belangrijke elementen waarop wordt ingezet, was om de energievraag zo veel mogelijk te beperken. Dit wordt gerealiseerd door een sterk isolerende houtskeletbouw (met toch een beperkte wanddikte), een goede oriëntatie van de woningen en compacte wooneenheden. De noodzakelijke technische installaties zijn zo eenvoudig mogelijk voorzien en collectief waar mogelijk. De energiezuinigheid vorm een onderdeel van de globale duurzaamheid van het project.